Oksa – kościół pod wezwaniem św. Mikołaja

Pierwszy kościół w Oksie powstał w 1570 r., jako drewniany zbór kalwiński, przekształcony w XVII w. na kościół katolicki. Jest to więc jedna z najstarszych świątyń, wzniesionych specjalnie dla celów kalwinizmu i zachowanych do naszych czasów.
W miejscu dzisiejszej Oksy istniała na początku XVI w. wieś Tworów, będąca własnością Hieronima Rzeszowskiego, należąca do parafii Konieczno. „Oksa” pochodzi od słowa „oksza”, które w dawnej polszczyźnie stosowano na określenie siekiery, topora. Topór to także herb Rejów, który zachował się nad głównym wejściem do kościoła parafialnego. Nazwa „Oksa” została wprowadzona w czasie zaboru rosyjskiego.
Mikołaj Rej – pisarz, zwany ojcem literatury polskiej – został właścicielem wsi Tworów i Pawiązów (dzisiaj Pawęzów) drogą zamiany z Hieronimem Rzeszowskim na Chyczę i Besk (dzisiaj Brzostki). Zygmunt August pozwolił mu na założenie w miejscu wsi Tworów miasta Okszy i w 1554 r. Mikołaj Rej wydał dokument fundacyjny dla nowego miasta.
Pod koniec życia Rej rozpoczął budowę kościoła, pojednany z Kościołem rzymsko-katolickim. Jego syn Andrzej w 1570 r. dokończył budowę świątyni, ale jako zboru kalwińskiego. W pierwszej połowie XVII w. zbór ten stał się jednym z głównych ośrodków małopolskiego kalwinizmu. Kilkakrotnie odbywały się w nim synody ewangelików małopolskich, goszczące wielu wybitnych kaznodziei.
W 1678 r. świątynia została przekazana cystersom jędrzejowskim i zamieniona na kościół katolicki. Katolicy przebudowali świątynię, wznosząc w 1770 r. nową zakrystię z ołtarzem głównym. Parafia w Oksie powstała w początkach XVIII w. Po kasacie jędrzejowskiego klasztoru cystersów w 1819 r., świątynię przejęli księża diecezjalni. Około 1879 r. sprawiono do niej nowe organy. W końcu XIX w. i ok. 1913 r. gruntownie ją wyremontowano i dostawiono do niej nową zakrystię, a starą, znajdującą się na zapleczu ambony, zmniejszono. W 1914 r. bp kielecki Augustyn Łosiński konsekrował kościół.

Warto zobaczyć:

• obraz św. Mikołaja – patrona parafii w Oksie, którego obraz znajduje się w ołtarzu bocznym,
• dobrze zachowaną charakterystyczną ambonę z czasów, gdy kościół pełnił funkcję zboru kalwińskiego,
• epitafia z XVII w.

Z Oksy kierujemy się na południe, mijamy po drodze malownicze stawy rybne i lasy, docieramy do Nagłowic, skąd obieramy kierunek na Sędziszów, mijamy po drodze Muzeum-Dworek Mikołaja Reja i dojeżdżamy do Rakoszyna.