Uroczyste parafowanie dokumentów nastąpiło w obecności Ministry Kultury i Dziedzictwa Narodowego Marty Cienkowskiej oraz Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych dr. Pawła Pietrzyka. Ze strony Narodowego Archiwum Cyfrowego umowę podpisał dyrektor Piotr Zawilski, a ze strony wykonawcy — wiceprezes firmy BAUDZIEDZIC Marcin Baran. Rolę inwestora zastępczego pełni ZBM S.A. z Warszawy. To wydarzenie o dużym znaczeniu dla archiwistyki i ochrony dziedzictwa — zarówno z punktu widzenia konserwatorskiego, jak i cyfrowego bezpieczeństwa zasobów państwowych. Nowa siedziba ma być oddana do użytku w IV kwartale 2027 r. Wartość inwestycji to ponad 81 mln zł. Środki na ten cel przekazało Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. – To coś więcej niż infrastruktura. To dowód, że Polska traktuje swoją historię bardzo poważnie, i że budujemy państwo świadome swojej przeszłości. I chcę to powiedzieć absolutnie bardzo mocno: nie ma nowoczesnego Państwa bez silnej polityki pamięci. A nie ma polityki pamięci bez Archiwów. I Archiwa to nie są tylko magazyny dokumentów, ale jest to absolutnie żywa pamięć narodu – powiedziała podczas wydarzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Marta Cienkowska.
— Przebudowa Rakowieckiej 2D to inwestycja o wielowymiarowym znaczeniu. Z jednej strony zabezpieczamy i modernizujemy ważny zabytek – część dawnych Koszar Mokotowskich – z drugiej tworzymy przestrzeń niezbędną do bezpiecznego przechowywania i udostępniania cyfrowych kopii naszych archiwów oraz dokumentów elektronicznych. To miejsce, w którym tradycja spotyka przyszłość: serwerownia najwyższej klasy, pracownie digitalizacji i przestrzenie edukacyjne pozwolą nam działać skuteczniej i służyć badaczom oraz obywatelom. Cieszę się, że podpisanie umowy następuje dokładnie w 70. rocznicę powołania Archiwum Dokumentacji Mechanicznej, czyli późniejszego Narodowego Archiwum Cyfrowego — komentuje dr Paweł Pietrzyk, Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych.
Budynek przy Rakowieckiej 2D, w wyniku podjętych przez Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych działań, przekazany Narodowemu Archiwum Cyfrowemu w trwały zarząd przez miasto stołeczne 8 kwietnia 2022 roku decyzją nr 129/BM/WMSP/2022, jest częścią historycznego zespołu dawnych Koszar Mokotowskich. Obiekty z początku XX wieku wpisane do rejestru zabytków wyróżniają się ceglaną elewacją, bogatą dekoracją gzymsów i opraw okiennych oraz cechami typowymi dla architektury militarnej tego okresu. Przebudowa przewidziana w dokumentacji projektowej zakłada zachowanie i odnowienie wartości konserwatorskich fasad oraz detalu architektonicznego przy jednoczesnym gruntownym dostosowaniu wnętrz do funkcji nowoczesnego archiwum cyfrowego.
Po modernizacji powierzchnia użytkowa netto budynku ma wynieść około 2 630 m². Wewnątrz zostanie zorganizowana nowoczesna serwerownia o parametrach spełniających najwyższe wymagania bezpieczeństwa informatycznego i z możliwością rozbudowy, wyspecjalizowane pracownie digitalizacji zdolne obsługiwać zarówno potrzeby NAC, jak i innych archiwów państwowych, a także czytelnia, sale wystawiennicze oraz przestrzenie edukacyjne i biurowe dostosowane dla osób ze szczególnymi potrzebami. Nowa infrastruktura ma obsługiwać i zabezpieczać centralne systemy Archiwów Państwowych, Archiwum Dokumentów Elektronicznych, a także Centralne Repozytorium Cyfrowe Archiwów Państwowych oraz narzędzia i serwisy rozwijane przez NAC, takie jak serwis szukajwarchiwach.gov.pl czy Zintegrowany System Informacji Archiwalnej (ZoSIA). Przeniesienie części działalności NAC z użyczonych pomieszczeń Archiwum Akt Nowych ma przynieść także efekt pośredni: zwolnienie powierzchni w AAN, co poprawi sytuację lokalową tej instytucji centralnej.
Przygotowania do inwestycji trwały kilka lat i obejmowały wystandaryzowane etapy projektowe i administracyjne. W 2023 roku, w ramach konkursu architektonicznego organizowanego we współpracy ze Stowarzyszeniem Architektów RP, pierwszą nagrodę otrzymała pracownia CH+ Architekci Wojciech Chrzanowski, której koncepcję zaproszono do negocjacji. Projekt zagospodarowania i projekt architektoniczno-budowlany uzyskały zatwierdzenie 19 grudnia 2023 roku, natomiast 12 kwietnia 2024 roku wydano pozwolenie na budowę przyłącza energetycznego z stacją transformatorową. Projekt wykonawczy został zatwierdzony 29 listopada 2024 roku, a w listopadzie 2024 r. podpisano umowę z inwestorem zastępczym — ZBM S.A. Ogłoszenie przetargu na generalnego wykonawcę nastąpiło 8 marca 2025 r., z terminem składania ofert wyznaczonym na 18 kwietnia 2025 r. Przewidywany okres robót budowlanych to lata 2025–2027, co — przy zabezpieczonym finansowaniu i bez istotnych przesunięć wykonawczych — powinno pozwolić na zakończenie prac do końca 2027 roku. Szacowany koszt inwestycji to 81 727 000 zł. Środki na ten cel przekazało Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Realizacja projektu wiąże się nie tylko z wyzwaniami finansowymi, ale też logistycznymi. Prace oznaczają konieczność zapewnienia ciągłości działania usług informatycznych: serwerownia musi albo czasowo zostać wyłączona i przeniesiona, albo zabezpieczona w inny sposób na czas prowadzonych robót. Logistyka przenosin serwerów, testy bezpieczeństwa informatycznego, wdrożenie rozwiązań zapasowych i etapowanie uruchamiania nowych instalacji będą zatem kluczowymi elementami harmonogramu wykonawczego, których realizacja będzie nadzorowana w porozumieniu z wykonawcą i inwestorem zastępczym.
Przebudowa Rakowieckiej 2D ma również istotne znaczenie społeczne. Dzięki zwiększeniu zdolności digitalizacyjnych i dysponowaniu własną przestrzenią do przechowywania kopii wzorcowych NAC będzie mogło przyspieszyć proces digitalizacji zbiorów oraz zwiększyć dostępność materiałów archiwalnych. Nowe przestrzenie pozwolą na organizowanie większej liczby wydarzeń popularyzatorskich i podniesienie ich jakości, co przyczyni się do wzmocnienia świadomości historycznej i ułatwi korzystanie z zasobów archiwalnych także osobom ze specjalnymi potrzebami.
Podpisanie umowy wykonawczej to jednocześnie zapowiedź intensywnej pracy projektowo-budowlanej i czas wzmożonych konsultacji konserwatorskich. Inwestycja będzie prowadzona z pełnym poszanowaniem wartości zabytkowych, a każdy etap modernizacji elewacji i detalu architektonicznego będzie konsultowany z konserwatorem zabytków. Prace przygotowawcze obejmą zabezpieczenia placu budowy, prace konstrukcyjne i instalacyjne, a następnie montaż instalacji specjalistycznych, testy systemów klimatyzacji precyzyjnej i zabezpieczeń informatycznych oraz odbiory techniczne przed etapowym uruchamianiem funkcji obiektu.
— Inwestycja będzie okazją do obserwacji, jak historyczny obiekt zyskuje nowe życie — łącząc pamięć materialną z technologiami XXI wieku. W perspektywie końcowej Narodowe Archiwum Cyfrowe w nowej, własnej siedzibie ma stać się bezpiecznym i funkcjonalnym ośrodkiem przechowywania kopii wzorcowych, systemów informatycznych, miejscem intensywnej pracy digitalizacyjnej oraz przestrzenią dostępną dla badaczy i społeczeństwa, co uczyni digitalizację i udostępnianie polskich zasobów archiwalnych bardziej efektywnymi i odpornymi na zagrożenia — podsumowuje dr Paweł Pietrzyk, Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych.
